Công an tỉnh Hà Tĩnh vừa phát đi cảnh báo về một thủ đoạn lừa đảo mới trên mạng xã hội Facebook, trong đó các đối tượng xấu chiếm quyền quản trị tài khoản của người dân, đăng tải thông tin giả mạo về vụ bắt cóc trẻ em để kêu gọi ủng hộ từ thiện.

Sự việc bắt đầu khi tài khoản Facebook ‘Tam Nguyen’ đăng tải thông tin về một vụ bắt cóc trẻ em xảy ra tại Khu bảo tồn thiên nhiên Kẻ Gỗ, tỉnh Hà Tĩnh vào ngày 1/8. Bài đăng đã thu hút hơn 1.000 lượt chia sẻ trên mạng xã hội Facebook và nhanh chóng lan truyền trên nhiều hội nhóm và trang cá nhân.

Tuy nhiên, sau khi tiến hành xác minh, Công an Hà Tĩnh đã phát hiện ra rằng thông tin trên là hoàn toàn giả mạo. Không có vụ bắt cóc trẻ em nào xảy ra tại Khu bảo tồn thiên nhiên Kẻ Gỗ, và cũng không có cháu bé nào tên N.B.T.N. như thông tin trong bài viết.

Được biết, các đối tượng đã sử dụng hình ảnh và video được cắt ghép từ một phóng sự đăng tải trên báo điện tử trước đó, sau đó chuyển sang màu đen trắng nhằm tạo cảm giác thương tâm, gây tác động mạnh về mặt tâm lý.

Công an Hà Tĩnh đã xác định rằng các đối tượng đã chiếm quyền quản trị tài khoản Facebook ‘Tam Nguyen’ của anh N.T.T. vào cuối tháng 5. Hiện, cơ quan công an đang kêu gọi người dân cảnh giác với các bài viết có hình ảnh thương tâm bất thường và không chia sẻ, bình luận khi chưa kiểm chứng sự thật của bài đăng.

Đây là thủ đoạn tinh vi của tội phạm sử dụng công nghệ cao, lợi dụng lòng tốt của cộng đồng mạng để lừa đảo, chiếm đoạt tài sản. Công an Hà Tĩnh đang tiếp tục điều tra và làm rõ vụ việc, đồng thời khuyến cáo người dân cần nâng cao cảnh giác trước những thông tin giả mạo trên mạng xã hội. Cơ quan chức năng khuyến khích người dân báo cáo các thông tin đáng nghi trên Facebook để kịp thời ngăn chặn và xử lý.

Cuộc chiến 12 ngày gần đây giữa Israel và Iran đã đánh dấu một bước ngoặt quan trọng trong chiến tranh tâm lý, khi mạng xã hội, thông tin giả mạo, và trí tuệ nhân tạo (AI) ngày càng trở thành những vũ khí chiến lược mới, đáng chú ý hơn cả các tên lửa truyền thống. Sự phát triển của AI và mạng xã hội đã làm thay đổi đáng kể cục diện của chiến tranh thông tin. Các quốc gia hiện có thể phản ứng nhanh chóng trước các sự kiện và tiếp cận không chỉ người dân trong nước mà còn cả cộng đồng quốc tế một cách thuyết phục và trực tiếp hơn bao giờ hết.

Vài giờ trước khi Israel tiến hành cuộc không kích vào nhà tù Evin ở Tehran vào ngày 23/6, các bài đăng bằng tiếng Ba Tư đã xuất hiện trên mạng xã hội. Những bài viết này dự báo về vụ tấn công sắp tới và kêu gọi người dân Iran đến giải cứu tù nhân. Ngay sau đó, khi các tên lửa rơi xuống, một đoạn video đã lan truyền rộng rãi trên mạng xã hội X và Telegram. Đoạn video này được cho là ghi lại cảnh nổ ở cổng vào của nhà tù Evin. Tuy nhiên, mặc dù vụ không kích là có thật, nhưng các bài đăng và đoạn video kèm theo không hoàn toàn chính xác như những gì chúng thể hiện.

Cả Israel và Iran dường như đã biến mạng xã hội thành một chiến trường số, nơi mà thông tin giả mạo và các chiến lược đánh lạc hướng được sử dụng nhằm tác động đến diễn biến thực tế trên địa bàn, bên cạnh các cuộc tấn công bằng tên lửa đã gây ra hàng trăm trường hợp thương vong và làm tăng căng thẳng ở khu vực Trung Đông. Mức độ và cường độ của cuộc chiến thông tin trong trường hợp này đã vượt xa những gì từng diễn ra trước đây.

Chiến tranh thông tin, hay còn gọi là chiến tranh tâm lý (psyops), không phải là một khái niệm mới. Tuy nhiên, các chuyên gia cho rằng cuộc xung đột giữa Israel và Iran lần này có quy mô lớn hơn và mục tiêu cụ thể hơn. Hàng triệu người đã chứng kiến trực tiếp các sự kiện này qua màn hình điện thoại của họ, ngay giữa lúc các cuộc giao tranh đang diễn ra.

Phía Iran được cho là đã gửi cảnh báo bằng tiếng Hebrew tới hàng nghìn điện thoại di động tại Israel. Nội dung của các tin nhắn này khuyên người nhận tránh các hầm trú ẩn vì các tay súng đang lên kế hoạch đột nhập và tấn công người bên trong. Ngược lại, một mạng lưới tài khoản được cho là của Israel đã đăng tải các nội dung bằng tiếng Ba Tư. Mục đích của các nội dung này là làm suy giảm niềm tin của người dân Iran vào chính phủ, bao gồm cả các video do AI tạo ra với giọng đọc của một “người phụ nữ” ảo.

Giáo sư James J.F. Forest thuộc Đại học Massachusetts Lowell nhận định: “Chắc chắn đây là một kỷ nguyên mới của chiến tranh ảnh hưởng. Chưa từng có thời điểm nào trong lịch sử mà quy mô tuyên truyền có thể được mở rộng đến mức này”.

Cả Israel và Iran được cho là đã tiến hành các chiến dịch ảnh hưởng, đồng thời tận dụng AI để mở rộng phạm vi tác động. Giáo sư Hany Farid (Đại học California, Berkeley) cho biết video giả mạo cảnh nổ ở nhà tù Evin là một ví dụ điển hình cho trình độ công nghệ ngày càng tinh vi của các bên.

Ông Farid so sánh mức độ lan truyền hiện nay với thời Thế chiến II, khi các quốc gia chỉ có thể phát thông điệp qua tờ rơi hoặc sóng phát thanh: “Khi đó, bạn có một thông điệp gửi tới nhiều người. Giờ bạn có thể phát một triệu thông điệp tới một triệu người khác nhau. Điều đó tạo ra sự khác biệt rất lớn”.

Một công ty theo dõi thông tin, NewsGuard, xác nhận rằng phía Iran đã phát tán ít nhất 28 thông tin sai lệch qua mạng xã hội và các kênh truyền thông. AI không chỉ giúp dịch nội dung sang các ngôn ngữ khác mà còn điều chỉnh sắc thái cho phù hợp với từng nhóm người xem.

Các chuyên gia cảnh báo rằng những gì đang diễn ra giữa Israel và Iran hiện nay có thể trở thành hình mẫu cho loại hình chiến tranh trong tương lai. Ở đó, thông tin giả mạo, nội dung do AI tạo ra, và mạng xã hội có thể được sử dụng như những vũ khí chiến lược, song hành cùng tên lửa và xe tăng.

Tin giả và thông tin sai sự thật đang lan truyền với tốc độ chóng mặt trên mạng xã hội, gây ra sự hoang mang và lo lắng không cần thiết trong cộng đồng. Sự phát triển chóng mặt của mạng xã hội đã tạo ra một môi trường thông tin đa chiều, nơi mà thông tin có thể được chia sẻ và tiếp cận một cách dễ dàng. Tuy nhiên, điều này cũng đồng thời tạo ra kẽ hở cho tin giả phát tán rộng rãi, đe dọa đến sự ổn định và an toàn của môi trường thông tin trực tuyến.

Đặc tính nhanh và sức lan tỏa rộng của thông tin trên mạng khiến việc quản lý và kiểm soát trở nên khó khăn hơn bao giờ hết. Nếu người sử dụng không có đủ năng lực nhận biết và kỹ năng xử lý thông tin, mạng xã hội có thể trở thành ‘con dao hai lưỡi’, gây ra những hậu quả khôn lường. Gần đây, trên mạng xã hội đã xuất hiện nhiều tin giả liên quan đến các vụ việc thời sự như vụ lật tàu ở Quảng Ninh và tình hình mưa lũ ở Nghệ An.

Thông tin sai lệch về việc ‘vỡ đập thủy điện Bản Vẽ’ đã lan truyền trên các nền tảng như Facebook và TikTok, khiến nhiều người dân hoang mang và lo lắng. Người đăng tin sai sự thật đã bị xử lý theo quy định của pháp luật, nhưng những ảnh hưởng tiêu cực vẫn còn tồn tại. Điều này cho thấy rằng, mặc dù các cơ quan chức năng đã có những biện pháp cụ thể để xử lý tin giả, nhưng vẫn cần có sự tham gia tích cực của người dân trong việc ngăn chặn và xử lý các thông tin sai lệch.

Theo các chuyên gia, tin giả lan truyền nhanh hơn thông tin xác thực do đánh trúng tâm lý tò mò của người dùng. Một nghiên cứu của Viện Công nghệ Massachusetts cho thấy tin giả có tốc độ lan truyền gấp sáu lần sự thật. Tin giả không chỉ gây ảnh hưởng đến cá nhân và gia đình mà còn là nguy cơ gây xói mòn niềm tin và giá trị đạo đức truyền thống trong xã hội. Hơn nữa, tin giả đang bị các thế lực thù địch triệt để khai thác nhằm xuyên tạc và chống phá chế độ.

Chúng thường xuyên đăng tải thông tin chống Đảng, Nhà nước, truyền bá những tư tưởng thù địch và kích động hận thù. Mục đích là khơi dậy sự phẫn nộ và làm lu mờ lý trí của người đọc, người xem, hướng sự chỉ trích vào Đảng và chính quyền. Do đó, việc ngăn chặn và xử lý tin giả không chỉ là trách nhiệm của các cơ quan chức năng mà còn là của toàn xã hội.

Ở Việt Nam, đã thể hiện sự quyết tâm trong việc ngăn chặn và xử lý các hành vi vi phạm. Luật An ninh mạng và Nghị định số 15/2020/NĐ-CP đã thiết lập khung pháp lý chặt chẽ để ngăn chặn các hành vi đưa tin giả. Lực lượng chức năng đã xử lý hàng nghìn vụ việc liên quan đến tin giả và thông tin sai sự thật.

Tuy nhiên, để ngăn chặn tin giả, cần huy động sức mạnh của toàn xã hội. Cần tiếp tục hoàn thiện khung pháp lý, đẩy mạnh ứng dụng công nghệ và triển khai rộng rãi các chương trình giáo dục kỹ năng số. Người dân cần luôn kiểm chứng nguồn gốc của thông tin trước khi chia sẻ và biết nói không với việc chia sẻ thông tin chưa được kiểm chứng. Chỉ khi có sự tham gia tích cực của người dân, chúng ta mới có thể xây dựng một không gian mạng an toàn và lành mạnh.

Với sự quyết tâm của các cơ quan chức năng và sự tham gia của toàn xã hội, chúng ta hoàn toàn có thể ngăn chặn và xử lý hiệu quả tin giả và thông tin sai sự thật. Đây không chỉ là một thách thức mà còn là một cơ hội để chúng ta nâng cao nhận thức và kỹ năng số, góp phần xây dựng một môi trường thông tin trực tuyến an toàn và lành mạnh cho tất cả mọi người.

Trong bối cảnh vụ lật tàu du lịch tại Vịnh Hạ Long, Quảng Ninh, đã gây ra một bi kịch lớn với 35 người thiệt mạng và 4 người mất tích, một số tài khoản và fanpage trên mạng xã hội đã lợi dụng sự việc đau thương này để “câu view” và gây ra sự bức xúc trong cộng đồng. Đặc biệt, một fanpage có tên M.C.O. đã sử dụng công nghệ trí tuệ nhân tạo (AI) để tạo ra các nội dung và hình ảnh hư cấu, có tính chất kịch tính liên quan đến vụ chìm tàu, khiến nhiều người nhầm lẫn là tin thật.

Fanpage này đã đăng tải hơn 10 bài viết với các từ khóa như “chìm tàu”, “Vịnh Hạ Long” trên mạng xã hội. Nội dung các bài viết kể lại những câu chuyện bi thương, miêu tả chi tiết kinh hoàng về thảm họa, những giây phút sinh ly tử biệt, khiến người đọc dễ lầm tưởng đây là những câu chuyện có thật. Để giữ chân người đọc, các bài viết này thường kể lấp lửng và yêu cầu người xem nhấp vào các đường link trong phần bình luận để đọc tiếp. Khi nhấp vào, người dùng sẽ được chuyển hướng đến một trang web “Tin Hay” với nhiều quảng cáo che chắn màn hình.

Mặc dù các bài viết có dòng chữ nhỏ ghi “Đây là các tình tiết hư cấu” hoặc “Hình ảnh mang tính chất minh hoạ cho câu chuyện”, nhiều người dùng mạng xã hội vẫn không phân biệt được thật giả, để lại những bình luận tiếc thương cho các nhân vật trong câu chuyện, nhầm tưởng họ là nạn nhân của vụ chìm tàu thật.

Nhiều người dùng mạng xã hội đã bày tỏ sự phẫn nộ và bức xúc trước hành vi trục lợi từ nỗi đau của người khác. Họ cho rằng việc tạo ra những nội dung sáo rỗng, câu view dựa trên bi kịch là hành động không thể chấp nhận được. Thậm chí, một số tài khoản cá nhân còn đăng tải video được tạo bằng AI, mô phỏng cảnh tàu chìm và nạn nhân rơi xuống biển, với chú thích “Dựng lại hiện trường vụ tai nạn tàu du lịch ở Quảng Ninh”, gây hiểu lầm và bức xúc lớn.

Vụ việc này một lần nữa gióng lên hồi chuông cảnh báo về tình trạng tin giả và nội dung được tạo bằng AI tràn lan trên mạng xã hội. Với sự phát triển nhanh chóng của các công cụ AI, hình ảnh và video giả mạo ngày càng trở nên chân thật, khiến người dùng khó phân biệt được đâu là thật, đâu là giả.

Để tránh tiếp tay cho các đối tượng xấu lợi dụng lòng tin để trục lợi, người dùng mạng xã hội cần trang bị cho mình “bộ lọc thông tin” hiệu quả. Hãy luôn cẩn trọng, kiểm tra nguồn tin và xác minh tính xác thực của nội dung trước khi tin tưởng hoặc chia sẻ. Việc nâng cao ý thức cảnh giác là vô cùng cần thiết trong bối cảnh thông tin hỗn loạn như hiện nay.