Ngành xây dựng hiện đang đứng trước thách thức lớn trong việc giảm thiểu tác động môi trường và chủ động hấp thụ, lưu trữ CO2 từ khí quyển. Với việc tiêu thụ khoảng 32% năng lượng toàn cầu và đóng góp 34% tổng lượng phát thải toàn cầu, ngành này cần đẩy mạnh các biện pháp giảm phát thải để góp phần vào mục tiêu bảo vệ môi trường toàn cầu.

Một trong những giải pháp hứa hẹn giúp giảm thiểu tác động môi trường của ngành xây dựng là sử dụng vật liệu xây dựng phát thải âm (carbon-negative materials). Vật liệu này được hiểu là những vật liệu có khả năng hấp thụ và lưu trữ nhiều CO2 hơn lượng phát thải trong suốt vòng đời của chúng. Xu hướng sử dụng vật liệu phát thải âm không chỉ là đổi mới công nghệ đơn thuần mà còn phản ánh áp lực từ thị trường tài chính xanh, nơi các báo cáo ESG (Môi trường, Xã hội và Quản trị) ngày càng chú trọng đến phát thải embodied carbon trong vật liệu xây dựng.

Cơ chế Carbon Border Adjustment Mechanism (CBAM) của EU đang tạo ra động lực cho việc giảm phát thải trong sản xuất xi măng và thép, những ngành chiếm tỷ trọng lớn trong phát thải khí nhà kính. Một số công nghệ vật liệu phát thải âm hiện nay bao gồm công nghệ CCU Concrete (Carbon Capture and Utilization), vật liệu composite mycelium, cát olivine. Công nghệ CCU Concrete tích hợp CO2 được thu giữ vào vật liệu tái chế trong quá trình sản xuất, giúp giảm sự phụ thuộc vào vật liệu nguyên sinh và tạo ra dấu chân carbon âm cho các dự án xây dựng bền vững.

Tuy nhiên, việc áp dụng vật liệu xây dựng phát thải âm vẫn đối mặt với nhiều thách thức đáng kể trong quá trình thương mại hóa. Một trong những thách thức lớn nhất là chi phí cao, cùng với đó là sự thiếu tiêu chuẩn và định nghĩa thống nhất toàn cầu về vật liệu phát thải âm. Để thúc đẩy sự phát triển của ngành này, các chính phủ cần thiết kế và thực hiện các chính sách khuyến khích phù hợp, đồng thời tạo điều kiện thuận lợi cho việc nghiên cứu, phát triển và áp dụng các công nghệ mới.

Cơ hội thương mại hóa vật liệu xây dựng phát thải âm đang mở ra thông qua các kênh tài chính xanh. ghi nhận sự gia tăng đáng kể trong các cải cách chính sách và quy định trên toàn thế giới, với nhiều quốc gia thiết lập các khung tài chính net-zero. Thị trường CBAM mở rộng cũng tạo động lực đầu tư vào vật liệu carbon-negative, mở ra tiềm năng lớn cho ngành xây dựng bền vững.

Với Việt Nam, cam kết đạt phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050 tại COP26 là một bước tiến quan trọng trong việc bảo vệ môi trường toàn cầu. Việt Nam cũng đã thiết lập các chương trình quốc gia bao gồm Chiến lược Tăng trưởng Xanh và một số kế hoạch thực hiện liên quan. Việc cập nhật NDC 3.0 vào năm 2025 sẽ giúp Việt Nam tích hợp các mục tiêu giảm phát thải carbon trong ngành xây dựng vào chiến lược khí hậu quốc gia, tạo điều kiện thuận lợi cho việc chuyển đổi sang một nền kinh tế xanh và bền vững.

TP.HCM đang lên kế hoạch chuyển đổi xe hai bánh từ xăng sang điện cho các tài xế công nghệ và giao hàng, với mục tiêu giảm thiểu ô nhiễm không khí và bảo vệ môi trường. Viện Nghiên cứu phát triển TP.HCM (HIDS) đã hoàn thành dự thảo ‘Đề án Chuyển đổi xe hai bánh từ xe xăng sang điện cho tài xế công nghệ và giao hàng tại TP.HCM’, dự kiến trình lên UBND thành phố trong tuần này.

Đề án này đề xuất các giải pháp hỗ trợ để khuyến khích tài xế công nghệ chuyển đổi sang xe máy điện, bao gồm miễn 100% phí trước bạ, phí đăng ký biển số và thuế VAT đối với xe máy điện do tài xế công nghệ đứng tên khi mua mới. Đồng thời, HIDS cũng kiến nghị thiết lập cơ chế cho vay vốn ưu đãi lãi suất thấp, lãi suất trần khoảng 6%/năm, giúp tài xế dễ tiếp cận nguồn vốn mua xe điện.

Ông Lê Thanh Hải, Giám đốc Trung tâm Tư vấn ứng dụng kinh tế thuộc HIDS, cho biết mỗi tài xế công nghệ tại TP.HCM di chuyển trung bình 80-120 km mỗi ngày, gấp 3-4 lần so với người dân thông thường. Điều này đồng nghĩa với việc chuyển đổi một chiếc xe máy chạy xăng của tài xế công nghệ sang xe máy điện có tác động giảm phát thải lớn gấp nhiều lần so với xe hai bánh cá nhân khác.

Đề án của HIDS đưa ra 4 giai đoạn thực hiện. Từ tháng 1/2026, bắt đầu áp dụng các chính sách ưu đãi và ngừng cấp phù hiệu mới cho xe máy xăng. Từ tháng 1/2027, hạn chế xe xăng hoạt động trong giờ cao điểm tại các vùng phát thải thấp được thành phố quy định. Từ tháng 1/2028, siết chặt chính sách kiểm soát khí thải theo quy định. Từ tháng 12/2029, cấm hoàn toàn xe xăng tham gia cung cấp dịch vụ trên các nền tảng gọi xe công nghệ.

Theo HIDS, giá trị trung bình năm của hàm lượng bụi mịn PM2.5 ở TP.HCM cao gấp từ 2,5 đến 4,7 lần so với ngưỡng do Tổ chức Y tế thế giới (WHO) khuyến nghị. Hoạt động giao thông vận tải được xem là một trong những nguồn phát thải chính làm ô nhiễm không khí tại TP.HCM. Vì vậy, việc chuyển đổi sang xe máy điện là một giải pháp quan trọng để giảm thiểu ô nhiễm không khí và bảo vệ môi trường.

Nếu đề án này được thông qua, TP.HCM sẽ gửi kiến nghị ra Trung ương để xin ý kiến và hỗ trợ. Việc chuyển đổi sang xe máy điện không chỉ giúp giảm thiểu ô nhiễm không khí mà còn giúp tài xế công nghệ tiết kiệm chi phí vận hành và bảo trì xe.

Hiện tại, các tài xế công nghệ tại TP.HCM đang sử dụng chủ yếu xe máy xăng, gây ra nhiều vấn đề về môi trường và giao thông. Việc chuyển đổi sang xe máy điện sẽ giúp giảm thiểu các vấn đề này và tạo ra một môi trường giao thông sạch hơn, an toàn hơn cho người dân.

Viện Nghiên cứu phát triển TP.HCM đang tích cực phối hợp với các cơ quan chức năng để triển khai đề án này. Tuy nhiên, vẫn cần có sự hỗ trợ và đồng thuận của các bên liên quan để đảm bảo việc chuyển đổi sang xe máy điện được thực hiện một cách hiệu quả và bền vững.

Hiện nay, mục tiêu giảm phát thải carbon không chỉ còn là một vấn đề môi trường mà đã trở thành một bài toán tài chính và quản trị dài hạn đối với các doanh nghiệp. Không chỉ các ngành công nghiệp truyền thống như xi măng, sắt thép đang phải đối mặt với thách thức giảm phát thải, mà các ngành dịch vụ như du lịch và nông nghiệp cũng đang bị áp chuẩn phát thải để tiến tới mục tiêu Net Zero toàn cầu. Việt Nam cũng đã cam kết đạt được mục tiêu này vào năm 2050.

Một trong những ngành dịch vụ đang tích cực thực hiện chuyển đổi xanh là ngành du lịch, đặc biệt là các khách sạn. Ông Trần Minh Tiến, Tổng Giám đốc Công ty cổ phần Net Zero Carbon, cho biết các khách sạn, đặc biệt là khách sạn 4-5 sao, đang đối mặt với yêu cầu trung hòa carbon theo công bố của châu Âu và các hiệp hội liên quan. Từ năm 2027, nếu các khách sạn không trở thành khách sạn xanh (Green Hotel), họ có thể bị loại khỏi danh sách của nhiều nền tảng đặt phòng như Agoda, Booking và các nền tảng du lịch lớn khác.

Xu hướng du lịch xanh đang tăng mạnh, với 93% du khách ưu tiên lựa chọn dịch vụ du lịch xanh, nghĩa là thân thiện với môi trường, sử dụng năng lượng tái tạo hoặc giảm thiểu chất thải nhựa. Khách sạn không còn lựa chọn ‘nên’ hay ‘không nên’, mà buộc phải chuyển đổi xanh nếu muốn tồn tại. Ông Nguyễn Huỳnh Thanh Phong, Giám đốc bộ phận bền vững tại Bureau Veritas Việt Nam, cho biết báo cáo năm ngoái của Booking.com cho thấy 76% du khách quốc tế muốn lựa chọn dịch vụ thân thiện với môi trường và 43% sẵn sàng chi trả nhiều hơn cho trải nghiệm bền vững.

Các nền tảng đặt phòng lớn như Booking.com đã bắt đầu áp dụng nhãn “Travel sustainable”. Mục tiêu của nhãn này là giúp khách du lịch nhận biết những cơ sở lưu trú áp dụng các giải pháp thân thiện với môi trường và phát triển bền vững. Tuy nhiên, để đạt mục tiêu Net Zero vào năm 2050, doanh nghiệp cần triển khai đồng bộ từ tiết kiệm năng lượng, quản lý rác thải đến bù đắp carbon. Đây là gánh nặng không nhỏ với các khách sạn vừa và nhỏ vốn hạn chế về nguồn lực và công nghệ.

Ông Tiến cho biết việc chuyển đổi sang vận hành xanh mang lại nhiều lợi ích như giảm chi phí dài hạn nhờ tiết kiệm điện, nước và tối ưu hóa quản lý tài nguyên. Ngoài ra, doanh nghiệp còn tăng sức hút với du khách khi đáp ứng xu hướng du lịch bền vững; đồng thời tăng uy tín thương hiệu và cơ hội hợp tác với đối tác quốc tế.

Không chỉ ngành du lịch, ngành nông nghiệp cũng đang phải đối mặt với thách thức giảm phát thải khí metan. Ông Tiến cho biết với mô hình trồng lúa ướt – khô xen kẽ, nông dân vừa tăng năng suất, vừa giảm chi phí đầu vào. Lượng phân bón có thể giảm 10-20%, thuốc trừ sâu giảm 50%, thậm chí một số vụ giảm đến 70% thuốc bảo vệ thực vật. Ngoài ra, lượng khí metan phát thải cũng giảm đáng kể vì thời gian ngập nước chỉ còn 60 ngày, bởi lúa được luân phiên xen kẽ 15 ngày nước, 15 ngày khô.

Trong bối cảnh nhu cầu giảm phát thải khí nhà kính ngày càng cấp thiết, “công viên carbon” do ông Tiến cùng các doanh nghiệp khác tổ chức được ra đời với chiến lược hướng đến trung hoà carbon cho các doanh nghiệp đồng hành cùng mục tiêu Net Zero vào năm 2050 của Việt Nam. Công viên carbon được xây dựng không chỉ nhằm giải quyết bài toán phát thải của từng doanh nghiệp, mà còn mở ra một cộng đồng hợp tác.