Nghề mai táng – một trong những nghề nghiệp đặc biệt nhất trên thế giới, gắn liền với giây phút cuối cùng của cuộc đời con người. Tại TP.HCM, thành phố lớn nhất Việt Nam, nghề này đã trải qua nhiều thay đổi để phù hợp với nhu cầu và quan niệm của xã hội hiện đại.

Chúng tôi đã có cơ hội trò chuyện với chú Mười, một người đã gắn bó với nghề mai táng hơn nửa thế kỷ. Theo chú Mười, nghề mai táng vẫn thường bị dán mác ‘dính âm khí’, ít ai dám dấn thân, chỉ có những người thật sự yêu nghề, coi đó là duyên mới bám trụ.

Để một tang lễ hoàn chỉnh, thường phải có đội ngũ hơn 20 người, từ thợ khiêng quan tài, nhóm trang trí linh đường, đội nhạc lễ cho đến người tắm rửa thi hài, tẩm liệm. Chú Mười cho biết, ngày nay tang lễ cũng đổi khác nhiều rồi. Không còn ai muốn nhìn thấy không khí âm u, tang thương nữa.

Người ta chuộng dịch vụ tang lễ hiện đại, tươm tất, đỡ ám ảnh, đỡ đau lòng hơn. Trang trí đám tang ngày nay cũng đã đổi khác, không còn những tấm khăn trùm đỏ chót hay cờ phướn rườm rà, mà thay vào đó là lụa trắng, đèn vàng ấm, hoa tươi xếp gọn.

Từ năm 2000, TP.HCM bắt đầu có dịch vụ tang lễ kết hợp truyền thống – hiện đại. Trại hòm Phước Thiện Thọ của chú Mười là một trong những đơn vị tiên phong. Họ lo từ A – Z, nào dựng rạp, cúng kiếng, phát tang, rồi đưa đi hỏa táng, thậm chí lo luôn gửi tro vào chùa.

Nhiều khách hàng gọi điện chỉ nói: ‘Nhờ chú lo cho mẹ tui tươm tất’. Chú Mười hiểu đó là niềm tin, làm nghề này lâu, chú cũng tự khắc một chữ ‘tín’ rất đậm trong lòng.

Khi hỏi về những người đã bỏ nghề, chú Mười cười, đưa mắt nhìn vào khoảng không: ‘Nhiều chứ, thấy xác chết, người ta hoảng; nhất là mấy vụ tai nạn, lửa cháy đen thui…, người yếu bóng vía chịu không nổi’. Cũng có người bỏ nghề vì sợ xui.

Tuy nhiên, chú Mười vẫn tin rằng, ai làm được, sống được, thì họ hiền lắm, biết thương người lắm. Nghề mai táng là nghề đưa tiễn cuối cùng, giúp một kiếp người đi qua, nhẹ nhàng, không vướng bận; để người ở lại thấy lòng mình yên hơn.

‘Ai sinh ra trên đời rồi cũng có lúc phải rời đi. Chỉ mong khi nằm xuống, được người ta lo cho tươm tất. Vậy là đủ’, chú Mười nói, giọng chậm rãi.

Nhìn lại, nghề mai táng đã trải qua nhiều thay đổi để phù hợp với nhu cầu của xã hội hiện đại. Tuy nhiên, sâu xa, nó vẫn là nghề đưa tiễn, gắn liền với giây phút cuối cùng của cuộc đời con người.

Người ta thường nói, nghề mai táng là một công việc nặng nhọc về thể chất lẫn tinh thần. Quả thật, đối với những người làm công việc này, họ thường xuyên phải đối mặt với những hoàn cảnh éo le và nhiều chuyện không thể giải thích được bằng khoa học. Ông Mười, chủ trại hòm Phước Thiện Thọ, là một trong số đó. Với gần 20 năm kinh nghiệm trong nghề, ông đã chứng kiến nhiều chuyện kỳ lạ và không thể lý giải.

Ông Mười tâm sự: “Làm nghề này, tôi thường xuyên gặp những chuyện không thể giải thích bằng khoa học. Những chuyện đó được gọi là tâm linh, và tôi tin rằng chỉ khi chứng kiến thì mới tin được.” Đó là một trong những lý do ông gắn bó với nghề mai táng lâu dài. Một trong những trường hợp đầu tiên mà ông còn nhớ rõ là vào năm 2002. Khi đó, ông nhận lo đám tang cho một ông cụ không có con mà chỉ có cháu. Sau khi hỏa táng, gia đình nhận được hai hũ, một hũ tro và một hũ cốt. Tuy nhiên, bà vợ ông cụ lại mơ thấy ông ấy về nói rằng hũ đang để ở chùa chỉ toàn tro, còn cốt thì đã được đưa về Cần Đước chôn rồi.

Ông Mười lúc ấy cũng cảm thấy lạnh gáy, nhưng sau đó đã trấn an gia đình và thực hiện theo yêu cầu của họ. “Tôi không biết làm thế nào, nhưng gia đình tin rằng người đã khuất sẽ về để nói cho họ biết”, ông Mười nói. Một trường hợp khác mà ông Mười nhớ rõ là khi ông đi làm lễ tang cho một cụ ông vừa mất. Gia đình đông đủ, nhưng đang chờ người con gái út từ nước ngoài về. Khi con gái cụ về, cô đã vuốt mắt cha mình và bất ngờ là mắt ông cụ đã tự chắp lại trước ngực, rồi thả xuống.

Ông Mười không thể giải thích được hiện tượng này và tin rằng đó là một dấu hiệu từ người đã khuất. “Có thể là người đã khuất muốn nói gì đó với người thân của mình”, ông Mười giải thích. Trong nghề mai táng, ông Mười và các đồng nghiệp thường xuyên phải làm việc vào đêm khuya hoặc trong điều kiện thời tiết khắc nghiệt. Tuy nhiên, điều khiến ông Mười bận lòng không phải là công việc nặng nhọc mà là những gương mặt còn nặng nỗi đau của các gia đình.

Ông Mười cho rằng, làm nghề này, phải biết nuốt nước mắt và không để cảm xúc chi phối công việc. Khi người mất không nhắm mắt, ông Mười và các đồng nghiệp thường sẽ giúp người thân vuốt mắt cho người đã khuất. Ông Mười tin rằng, theo Phật giáo, khi người ta mất, thể xác thì ngưng nhưng ý niệm, hồn phách còn quanh quẩn 8-12 tiếng. Vì vậy, việc vuốt mắt không chỉ là một hành động cơ học mà còn là một hành động có ý nghĩa tinh thần.

Ông Mười cũng kể lại một số trường hợp mà ông tin là dấu hiệu từ người đã khuất. Chẳng hạn, ông từng mơ thấy người mất ngồi ngay đầu giường và sau đó mới nhớ ra rằng chưa dặn thầy làm lễ yên mộ. Ông Mười cho rằng những chuyện đó không phải để sợ mà để ráng làm cho trọn.