Ngày 18/7, tại Hà Nội, Viện Tư vấn phát triển (CODE) và Tạp chí Điện tử Nhà quản trị – TheLEADER đã tổ chức thành công ‘Diễn đàn Net Zero Việt Nam 2025: Thị trường carbon trong kỷ nguyên mới’. Sự kiện này đã thu hút hơn 200 đại biểu đại diện cho các cơ quan quản lý Nhà nước, chuyên gia quốc tế và trong nước, các tổ chức tư vấn, phát triển, doanh nghiệp tiên phong cùng hơn 30 cơ quan thông tấn báo chí.

Phát biểu khai mạc Diễn đàn, Tiến sĩ Lê Xuân Nghĩa, Viện trưởng Viện Tư vấn phát triển, đã nhấn mạnh rằng biến đổi khí hậu đang diễn biến ngày càng phức tạp trên phạm vi toàn cầu và được xem là thách thức lớn nhất mà toàn thế giới phải đối mặt. Trung hòa carbon và sớm đạt mức phát thải ròng bằng 0 (Net Zero) trong những năm tới là trọng tâm, là mục tiêu chung của các quốc gia trong cuộc chiến chống biến đổi khí hậu.

Việt Nam là một trong số ít quốc gia bị tác động nghiêm trọng bởi biến đổi khí hậu. Tại Hội nghị các bên tham gia Công ước khung của Liên hợp quốc về Biến đổi khí hậu lần thứ 26 (Hội nghị COP26), Việt Nam đã đưa ra cam kết sẽ đạt Net Zero vào năm 2050 với nhiều giải pháp lớn để cắt giảm phát thải trong các lĩnh vực công nghiệp, nông nghiệp, giao thông và năng lượng; bên cạnh đó, chú trọng phát triển các nguồn năng lượng tái tạo như điện gió, điện mặt trời và các biện pháp để tăng cường hiệu quả sử dụng năng lượng.

Tiến sĩ Lê Xuân Nghĩa cho biết, với chủ đề ‘Thị trường carbon trong kỷ nguyên mới’, Diễn đàn lần này sẽ cập nhật xu hướng Net Zero trên thế giới cũng như Hành trình Net Zero của Việt Nam thông qua các chuyển động chính sách, thể chế, hành động và các sáng kiến, thực tiễn kinh tế – xã hội – môi trường – công nghệ.

Trong khuôn khổ Diễn đàn, Tiến sĩ Nguyễn Tuấn Quang – Phó cục trưởng Cục Biến đổi khí hậu (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) đã nêu rõ, carbon là khí nhà kính chính gây biến đổi khí hậu, chủ yếu phát sinh từ đốt nhiên liệu hóa thạch trong công nghiệp, năng lượng và giao thông. Cơ chế định giá carbon được thiết kế nhằm gắn chi phí phát thải vào hoạt động sản xuất và tiêu dùng, thúc đẩy lựa chọn công nghệ sạch và sử dụng năng lượng hiệu quả.

Ông Nguyễn Tuấn Quang cho biết, thị trường carbon gồm hai loại thị trường tuân thủ bắt buộc (gắn với quy định pháp lý) và thị trường tự nguyện (phục vụ mục tiêu trung hòa carbon). Hệ thống đo lường – báo cáo – thẩm định (MRV) đóng vai trò trung tâm, bảo đảm minh bạch và tin cậy cho thị trường.

Tại Việt Nam, khung pháp lý đang hình thành với Quyết định 232/QĐ-TTg/2025 và Nghị định 119/2025/NĐ-CP quy định về phân bổ hạn ngạch, giao dịch và vận hành thị trường. Giai đoạn thí điểm (2025-2028) sẽ xây dựng sàn giao dịch và cấp phát miễn phí hạn ngạch; từ năm 2029, áp dụng đấu giá và kết nối quốc tế.

Cũng tại Diễn đàn, Phó Giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Đình Thọ, Phó Viện trưởng Viện Chiến lược, Chính sách nông nghiệp và môi trường (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) đã phân tích khuôn khổ pháp lý để phát triển bền vững tại Việt Nam. Ông cho biết, thị trường carbon tại Việt Nam đang trong giai đoạn định hình nền móng, với hành lang pháp lý bước đầu khá rõ ràng, các chủ thể liên quan đã bắt đầu tiếp cận và tham gia.

Tuy nhiên, nhiều khoảng trống pháp lý vẫn cần được lấp đầy thông qua hệ thống hướng dẫn kỹ thuật chi tiết. Năng lực quản lý, giám sát và triển khai ở cấp địa phương và doanh nghiệp cần được tăng cường thông qua các chương trình đào tạo bài bản và cơ chế hỗ trợ chuyên môn.

Quá trình phát triển thị trường cần gắn với số hóa hệ thống giám sát, bảo đảm dữ liệu chính xác, kịp thời và có thể kiểm chứng. Khi thị trường đi vào vận hành đầy đủ, vai trò điều tiết của nhà nước, sự tham gia chủ động của khu vực tư nhân và hợp tác quốc tế hiệu quả sẽ là những trụ cột để bảo đảm tính bền vững và phát triển lâu dài của thị trường carbon Việt Nam.

Diễn đàn Net Zero Việt Nam 2025 là cơ hội để các đại biểu trao đổi, thảo luận và đưa ra các giải pháp quan trọng để thực hiện mục tiêu giảm phát thải, cắt giảm khí thải gây hiệu ứng nhà kính, hướng đến đạt mức phát thải ròng bằng 0 (Net Zero). Thông tin thêm về sự kiện có thể được tìm thấy tại TheLEADER

Sau cuộc cải cách hành chính lịch sử, tỉnh Cà Mau đã định hình lại trên dải đất cuối trời Nam với tầm vóc mới. Không chỉ là ‘thủ phủ tôm’ của cả nước, Cà Mau còn là một trung tâm năng lượng tái tạo với nền kinh tế đa dạng. Hệ thống Mặt trận Tổ quốc (MTTQ) tỉnh đã từng bước ổn định, tạo ra sự tự chủ và hiệu quả hơn cho cơ sở. Mô hình mới này đã trở thành một ‘cú hích’ mạnh mẽ, thúc đẩy quá trình chuyển đổi số và giúp công tác điều hành ngày càng đi vào thực chất.

Tuy nhiên, quá trình sáp nhập địa giới hành chính cũng đặt ra những thách thức không nhỏ cho MTTQ tỉnh Cà Mau, đặc biệt là trong công tác tổ chức và nhân sự. Để giải quyết những vấn đề này, địa phương đã đưa ra những giải pháp kịp thời như kiện toàn bộ máy, hoàn thiện các chức danh còn thiếu và tăng cường đào tạo, bồi dưỡng chuyên môn nghiệp vụ cho cán bộ.

Một trong những điểm nổi bật trong quá trình chuyển đổi số tại Cà Mau là việc ứng dụng công nghệ thông tin trong công tác quản lý và điều hành. Tại xã Tân Tiến, việc sử dụng hệ thống thông tin điều hành tác nghiệp và các nhóm mạng xã hội đã giúp tăng tính kịp thời và hiệu quả trong công tác chỉ đạo, điều hành.

Để hướng đến một nền công tác Mặt trận chuyên nghiệp và vững mạnh từ cơ sở, Ủy ban MTTQ tỉnh Cà Mau đã đề ra những chủ trương hoạt động cốt lõi, bao gồm đổi mới phương thức hoạt động, phát huy vai trò giám sát, phản biện xã hội và tích cực tham gia vào công cuộc chuyển đổi số.

Quá trình cải cách sâu rộng và toàn diện nào cũng không tránh khỏi những thách thức ban đầu. Tuy nhiên, với quyết tâm chính trị cao, Ủy ban MTTQ tỉnh Cà Mau đã và đang triển khai quyết liệt các giải pháp đồng bộ để xây dựng một hệ thống được tổ chức tinh gọn, hoạt động hiệu quả và ứng dụng mạnh mẽ công nghệ.

Chứng chỉ năng lượng tái tạo I-REC đang trở thành xu hướng lựa chọn của nhiều doanh nghiệp nhằm mục đích chứng minh việc tiêu thụ điện sạch và đạt được mục tiêu phát thải ròng bằng 0. Tuy nhiên, sự phát triển nhanh chóng của thị trường này đã đặt ra những vấn đề về hiệu quả thực tế trong việc giảm phát thải khí nhà kính.

I-REC là chứng chỉ Năng lượng Tái tạo Quốc tế, đại diện cho 1 megawatt-giờ điện tái tạo đã được đưa vào lưới điện. Hệ thống này được xây dựng dựa trên các chuẩn mực của thị trường Chứng chỉ Năng lượng Tái tạo tại Bắc Mỹ và châu Âu, hiện đang được áp dụng tại hơn 60 quốc gia. Các doanh nghiệp quan tâm đến I-REC chủ yếu vì hai lý do: Thứ nhất, Nghị định thư Khí nhà kính công nhận I-REC là công cụ hợp lệ để chứng minh tiêu thụ điện tái tạo trong báo cáo phát thải Phạm vi 2. Thứ hai, nhiều thành viên của sáng kiến RE100 đang sử dụng I-REC như bằng chứng thực hiện cam kết sử dụng 100% điện tái tạo.

Tuy nhiên, I-REC chủ yếu phản ánh thông tin trên giấy tờ và không đảm bảo rằng người mua thực sự sử dụng điện tái tạo tại thời điểm tiêu thụ. Việc mua I-REC không nhất thiết dẫn đến việc xây thêm công suất năng lượng tái tạo mới, mà có thể chỉ đơn giản là mua chứng chỉ từ các dự án năng lượng tái tạo đã tồn tại. Điều này đã dẫn đến rủi ro ‘greenwashing’ khi doanh nghiệp vẫn sử dụng điện lưới từ nhiên liệu hóa thạch nhưng báo cáo là 100% tái tạo nhờ mua I-REC.

Các chuyên gia cảnh báo rằng I-REC chủ yếu là ‘công cụ kế toán’, không làm thay đổi thực tế cơ cấu sản xuất điện. Trên phạm vi toàn cầu, các tập đoàn lớn đang dần chuyển từ việc sử dụng I-REC sang các hình thức mua năng lượng tái tạo trực tiếp hơn.

Tại Việt Nam, thị trường chứng chỉ năng lượng tái tạo đang phát triển, với các công ty đa quốc gia mua RECs để đáp ứng các mục tiêu bền vững. Tuy nhiên, việc sử dụng I-REC tại Việt Nam cũng đối mặt với nhiều thách thức, bao gồm các rào cản về quy định và chính sách.

Các chuyên gia cho rằng tương lai của I-REC sẽ phụ thuộc vào việc cải thiện hệ thống chứng nhận và tích hợp với các giải pháp công nghệ, tài chính và chính sách quốc gia. Nếu được quản lý minh bạch và hành động thực tế, I-REC sẽ là công cụ kế toán carbon và là một phần quan trọng của quá trình chuyển đổi năng lượng tại Việt Nam và toàn cầu.

Làn sóng sa thải trong lĩnh vực năng lượng tái tạo tại Mỹ đã bắt đầu từ quyết định của New Leaf Energy, một công ty năng lượng mặt trời có trụ sở tại bang Massachusetts. Công ty này đã quyết định cắt giảm 41 trong tổng số 217 nhân viên, tương đương với gần 20% lực lượng lao động của mình. Theo CEO Dan Berwick, việc cắt giảm nhân sự này là cần thiết để công ty có thể duy trì sự ổn định trong bối cảnh chính sách năng lượng tái tạo của chính phủ liên bang đang trải qua những thay đổi quan trọng.

Những thay đổi trong chính sách năng lượng tái tạo của Mỹ bắt nguồn từ Đạo luật Giảm lạm phát (IRA) dưới thời Tổng thống Joe Biden, cho phép các hộ gia đình lắp đặt hệ thống năng lượng mặt trời được hưởng tín dụng thuế liên bang lên đến 30% tổng chi phí lắp đặt cho đến năm 2032. Tuy nhiên, một điều kiện quan trọng là các dự án phải bắt đầu xây dựng trước tháng 7 năm 2026 để được hưởng chính sách ưu đãi này. Sự không chắc chắn về chính sách đã khiến nhiều công ty trong lĩnh vực năng lượng tái tạo phải thu hẹp quy mô hoạt động.

New Leaf Energy không phải là công ty duy nhất trải qua làn sóng sa thải. Pine Gate Renewables, một nhà phát triển dự án năng lượng mặt trời và lưu trữ tại Bắc Carolina, cũng được cho là đã sa thải 15% nhân sự của mình. Tương tự, Southern Energy Management cũng đang cân nhắc kế hoạch sa thải từ 50 đến 55 nhân viên. Sự bất ổn trong chính sách năng lượng tái tạo đã tạo ra một môi trường làm việc không chắc chắn cho hàng nghìn người lao động trong ngành.

Các chuyên gia dự báo rằng nếu không có khoản tín dụng thuế, chỉ khoảng 30% trong số các dự án năng lượng mặt trời đã được lên kế hoạch có thể cung cấp mức giá cạnh tranh và được kỳ vọng sẽ tồn tại. Con số này đối với các dự án điện gió là 57%. Hiệp hội Công nghiệp Năng lượng Mặt trời ước tính rằng khoảng 300.000 người trong lĩnh vực này sẽ mất việc trong vài năm tới. Riêng tại bang Massachusetts, số lao động mất việc dự kiến lên tới 6.100 người.

Frank Callahan, chủ tịch Công đoàn Xây dựng Massachusetts, bày tỏ quan ngại rằng đạo luật mới sẽ loại bỏ hàng ngàn cơ hội việc làm. Ông cũng cho biết một số dự án điện gió ngoài khơi đã bị đình trệ và nhiều dự án khác có thể bị hoãn lại. Điều này không chỉ ảnh hưởng đến người lao động mà còn tác động tiêu cực đến mục tiêu phát triển năng lượng tái tạo của Mỹ.

Một số chuyên gia nhận định rằng đạo luật này dường như là một trong những nguyên nhân gây ra tình trạng mất việc làm lớn nhất trong lịch sử nước Mỹ. Công ty nghiên cứu Energy Innovation dự báo rằng đạo luật này có thể khiến công suất điện của Mỹ giảm 300 GW vào thời điểm nhu cầu điện đang tăng trở lại sau hai thập niên, do sự phát triển của trung tâm dữ liệu và công nghệ trí tuệ nhân tạo.

Trong bối cảnh này, các công ty và chuyên gia đang kêu gọi sự ổn định và rõ ràng trong chính sách năng lượng tái tạo để đảm bảo tương lai của ngành công nghiệp này. Đồng thời, việc tìm kiếm giải pháp để giảm thiểu tác động tiêu cực của việc sa thải hàng loạt và đảm bảo việc làm cho người lao động cũng là một thách thức lớn đối với chính phủ và các doanh nghiệp.

Việt Nam đang là một trong những quốc gia có tiềm năng phát triển năng lượng tái tạo mạnh mẽ, đặc biệt là trong lĩnh vực điện mặt trời, điện gió ngoài khơi, sinh khối và hydrogen xanh. Tuy nhiên, để biến tiềm năng thành hiện thực, hành lang pháp lý cho năng lượng tái tạo tại Việt Nam cần được hoàn thiện và thống nhất.

Theo các chuyên gia, Việt Nam sở hữu tiềm năng điện mặt trời lên đến 963.000 MW, với số giờ nắng trung bình hàng năm cao, đặc biệt là ở các tỉnh miền Trung và miền Nam. Về điện gió, Ngân hàng Thế giới đã đánh giá Việt Nam có tiềm năng điện gió lớn nhất Đông Nam Á, với tổng tiềm năng ước đạt 513.360 MW. Những con số này cho thấy khả năng phát triển năng lượng tái tạo tại Việt Nam là rất lớn.

Tuy nhiên, hiện nay các chính sách liên quan đến năng lượng tái tạo đang phân tán ở nhiều luật, dẫn đến sự chồng chéo và thiếu phối hợp liên ngành. Các rào cản khác bao gồm cơ chế đấu thầu, giá điện, hợp đồng mua bán điện còn thiếu minh bạch và hay thay đổi, khiến rủi ro tài chính tăng cao. Hệ thống truyền tải chưa sẵn sàng để tiếp nhận lượng điện phân tán từ các nguồn tái tạo. Điều này đang trở thành điểm nghẽn kìm hãm dòng vốn, trì hoãn hàng loạt dự án và gia tăng rủi ro chính sách đối với nhà đầu tư trong và ngoài nước.

Nhìn ra thế giới, các quốc gia như Đức, Trung Quốc, Hàn Quốc đã ban hành Luật Năng lượng tái tạo từ rất sớm, tạo nên bước ngoặt chiến lược cho quá trình chuyển dịch. Luật không chỉ đóng vai trò là công cụ điều tiết thị trường, mà còn là lời cam kết dài hạn của Chính phủ với người dân và doanh nghiệp. Các quốc gia này đã chứng minh rằng, với hành lang pháp lý phù hợp, việc phát triển năng lượng tái tạo có thể trở thành động lực chính cho tăng trưởng kinh tế và bảo vệ môi trường.

Các chuyên gia cho rằng, cần phải tích hợp nhiều yếu tố tiên tiến vào Luật Năng lượng tái tạo, vừa bảo đảm nguyên tắc ưu tiên năng lượng sạch, vừa thúc đẩy cạnh tranh minh bạch, chia sẻ lợi ích công bằng giữa nhà đầu tư và cộng đồng. Luật cần đưa ra quy định rõ ràng về quy hoạch tổng thể quốc gia cho các nguồn năng lượng tái tạo, cơ chế xác lập giá theo thị trường có điều tiết, cơ chế chia sẻ rủi ro và ưu đãi tín dụng.

TS. Hoàng Xuân Quốc, Phó Trưởng Ban Tư vấn và Phản biện Hội Dầu khí Việt Nam nhận định, việc xây dựng một hành lang pháp lý đủ mạnh và hoàn thiện cho sự phát triển năng lượng tái tạo là cần thiết. Bà Phạm Thuý Chinh, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế và Tài chính của Quốc hội cũng cho rằng, việc ban hành Luật về năng lượng tái tạo là hết sức cần thiết, giúp giải quyết những bất cập, chưa đồng bộ trong hệ thống pháp luật.

Việc ban hành Luật Năng lượng tái tạo không những giải quyết bài toán chính sách mà còn là hiện thực hoá quyết tâm chính trị trong chuyển đổi năng lượng. Đây cũng là bước đi chiến lược để kích hoạt hàng loạt dự án đang chờ cơ chế, khơi thông dòng vốn quốc tế, tạo dựng hệ sinh thái năng lượng sạch và củng cố vị thế Việt Nam trong bản đồ chuyển đổi năng lượng toàn cầu. Với những nỗ lực không ngừng, Việt Nam có thể biến tiềm năng năng lượng tái tạo thành hiện thực, góp phần vào mục tiêu bảo vệ môi trường và phát triển bền vững.

Nhật Bản đang đẩy mạnh nghiên cứu và đầu tư vào công nghệ pin mặt trời perovskite như một giải pháp tiềm năng cho bài toán năng lượng tái tạo tại quốc gia nhiều núi này. Chính phủ Nhật Bản đặt mục tiêu giảm phụ thuộc vào Trung Quốc, quốc gia hiện chiếm hơn 80% chuỗi cung ứng năng lượng mặt trời toàn cầu, và đạt mục tiêu năng lượng tái tạo thông qua việc phát triển loại pin mới này.

Pin mặt trời perovskite sở hữu độ mỏng và tính linh hoạt vượt trội, cho phép chúng được sản xuất với độ dày chỉ khoảng một milimet và trọng lượng bằng một phần mười so với các tấm pin silicon truyền thống. Điều này giúp chúng có thể được lắp đặt trên nhiều bề mặt khác nhau, kể cả những bề mặt không bằng phẳng hay cong. Đặc biệt, với 70% lãnh thổ là đồi núi, Nhật Bản đánh giá cao tiềm năng của pin perovskite trong việc thay đổi cách thức triển khai năng lượng mặt trời tại quốc gia này.

Mới đây, Chính phủ Nhật Bản đã công bố khoản trợ cấp 157 tỷ yên (khoảng 1 tỷ USD) cho hãng hóa chất Sekisui Chemical nhằm xây dựng nhà máy sản xuất pin perovskite với công suất 100 megawatt vào năm 2027. Dự kiến, công suất này sẽ cung cấp đủ điện năng cho 30.000 hộ gia đình. Nhật Bản đặt mục tiêu đạt 20 gigawatt điện từ pin perovskite vào năm 2040, tương đương công suất của khoảng 20 lò phản ứng hạt nhân.

Ngoài ra, Nhật Bản cũng đặt mục tiêu điện tái tạo chiếm 50% tổng nhu cầu điện vào năm 2040, trong đó năng lượng mặt trời chiếm khoảng 29%. Bộ trưởng Công nghiệp Nhật Bản, ông Yoji Muto, cho rằng pin perovskite là ‘lá bài tốt nhất’ để giảm phát thải carbon và tăng cường năng lực cạnh tranh công nghiệp.

Tuy nhiên, công nghệ này vẫn còn nhiều thách thức cần vượt qua, bao gồm hiệu suất chưa cao, tuổi thọ hạn chế và vấn đề môi trường do chứa chì độc hại. Dù vậy, các nhà nghiên cứu tin rằng với sự đầu tư mạnh mẽ và không ngừng, Nhật Bản có thể đạt 40 gigawatt từ pin perovskite vào năm 2040.

Giáo sư Hiroshi Segawa từ Đại học Tokyo nhấn mạnh rằng Nhật Bản cần tận dụng mọi công nghệ sẵn có để hướng tới mục tiêu trung hòa carbon và nâng cao an ninh năng lượng cũng như kinh tế. Công nghệ pin perovskite đã bắt đầu được áp dụng trong thực tế, với một tòa nhà 46 tầng tại Tokyo dự kiến hoàn thành vào năm 2028 sẽ tích hợp loại pin này.

Thành phố Fukuoka cũng lên kế hoạch phủ mái vòm sân bóng chày bằng pin perovskite, trong khi tập đoàn Panasonic đang phát triển các cửa kính tích hợp pin perovskite.