Đánh thuế thu nhập cá nhân không chỉ là một biện pháp nhằm tăng thu ngân sách nhà nước mà còn đòi hỏi sự khéo léo trong việc thiết kế, truyền thông và triển khai chính sách. Tuy nhiên, đề xuất gần đây trong Dự thảo Luật thuế Thu nhập cá nhân liên quan đến giao dịch bất động sản đã cho thấy sự thiếu sót về ‘nghệ thuật đánh thuế’ trong chính sách này.

Một yếu tố quan trọng trong việc thiết kế chính sách thuế thu nhập cá nhân là thuế suất biên, tức là mức thuế áp dụng cho phần thu nhập tăng thêm. Nếu thuế suất biên quá cao, điều này có thể làm giảm lợi ích của người lao động khi họ làm thêm giờ hoặc tăng thu nhập, dẫn đến giảm cung lao động chất lượng cao và năng suất lao động của toàn xã hội.

Ví dụ cụ thể, nếu một người đang nhận mức lương 50 triệu đồng/tháng và có thể tăng lên 60 triệu đồng/tháng nhờ làm thêm, nhưng phần thu nhập tăng thêm này bị đánh thuế 30%, thì lợi ích thực nhận sẽ giảm đáng kể. Điều này không chỉ ảnh hưởng đến cá nhân mà còn gây thiệt hại cho nền kinh tế.

Có ba cách phổ biến mà cá nhân thường sử dụng để tránh thuế thu nhập cá nhân khi đối mặt với mức thuế cao. Họ có thể chuyển đổi thu nhập thành các hình thức không chịu thuế như quà tặng, phúc lợi ngoài lương, hoặc báo cáo thu nhập thấp hơn thực tế. Một số trường hợp thậm chí chuyển sang làm việc trong khu vực phi chính thức để không bị truy thu thuế.

Những hành vi này không chỉ gây thất thu ngân sách nhà nước mà còn làm suy yếu sự công bằng và lòng tin vào hệ thống thuế. Do đó, để đảm bảo hiệu quả kinh tế, chính sách thuế thu nhập cá nhân cần được thiết kế sao cho thuế suất biên không quá cao, đặc biệt là ở nhóm thu nhập trung cao – là nhóm có tiềm năng tạo ra giá trị lớn cho nền kinh tế.

Bên cạnh đó, số bậc thuế cần đủ để phân hóa các nhóm thu nhập nhằm đảm bảo công bằng, nhưng không nên quá nhiều để tránh phức tạp trong tính toán và khai báo. Khoảng cách giữa các bậc thuế cần được thiết kế hợp lý, tránh tình trạng giãn bậc quá rộng khiến nhiều người có thu nhập khác nhau rơi vào cùng một mức thuế.

Tóm lại, việc thiết kế chính sách thuế thu nhập cá nhân đòi hỏi sự cân nhắc kỹ lưỡng và nghệ thuật đánh thuế để đảm bảo hiệu quả kinh tế và công bằng xã hội. Nếu được xây dựng hợp lý, Luật Thuế Thu nhập cá nhân mới không chỉ giúp Nhà nước huy động nguồn thu một cách bền vững, mà còn góp phần tạo ra một môi trường lao động, đầu tư, và học tập lành mạnh, giúp nền kinh tế phát triển hiệu quả, cân bằng và có chiều sâu.

Để đạt được mục tiêu tăng trưởng 8,3-8,5% vào năm 2025 và tạo đà cho nền kinh tế tăng trưởng cao trong các năm tiếp theo, cộng đồng doanh nghiệp đang kêu gọi cơ quan chức năng quyết liệt tháo gỡ các rào cản và điểm nghẽn, tạo môi trường kinh doanh thông thoáng. Trong nửa đầu năm, bức tranh kinh tế đã cho thấy nhiều nỗ lực và quyết tâm cao của Đảng và Nhà nước trong việc triển khai các giải pháp phát triển kinh tế – xã hội.

Việc cải thiện môi trường đầu tư, kinh doanh đã đạt được nhiều kết quả rõ nét khi các bộ, ngành và địa phương đã tập trung đẩy mạnh công tác hoàn thiện thể chế và pháp luật. Tuy nhiên, Bộ Tài chính đã thẳng thắn chỉ ra rằng vẫn còn những hạn chế và bất cập trong việc cải thiện môi trường đầu tư, kinh doanh. Nhiều nội dung vướng mắc và bất cập pháp lý đã được rà soát và tháo gỡ nhưng còn thiếu hướng dẫn hoặc chưa bao trùm hết các tình huống thực tiễn, dẫn đến lúng túng trong áp dụng.

Hành lang pháp lý trong một số lĩnh vực còn chưa đầy đủ và khâu thực thi chưa thực sự hiệu quả. Nguồn nhân lực trong tham mưu và triển khai một số nhiệm vụ, đặc biệt là về chuyển đổi số còn hạn chế. Hạ tầng kỹ thuật của các cơ quan nhà nước còn thiếu và chưa đồng bộ, gây khó khăn trong việc cải thiện môi trường kinh doanh.

Việc thực hiện các thủ tục hành chính liên thông còn hạn chế và một số phần mềm do bộ, ngành trung ương triển khai chưa kết nối liên thông, đồng bộ dữ liệu với hệ thống thông tin giải quyết thủ tục hành chính của địa phương. Tại Công điện số 111/CĐ-TTg, Thủ tướng Chính phủ đã chỉ ra rằng trong 2 tuần đầu vận hành mô hình tổ chức chính quyền địa phương 2 cấp vẫn còn nhiều khó khăn và vướng mắc phát sinh trong thực hiện thủ tục hành chính, chuyển đổi số, ảnh hưởng đến quá trình vận hành của toàn bộ hệ thống mới.

Từ thực tế hoạt động sản xuất – kinh doanh, doanh nghiệp vẫn đang vật lộn với nhiều trở ngại. Một công ty thép tại Thái Nguyên gặp khó trong việc thực hiện thủ tục nhập khẩu nguyên liệu thép phế phục vụ sản xuất và thủ tục đăng ký tài sản bảo đảm do một số cơ quan ở địa phương sau sáp nhập chưa được cấp con dấu.

Ông Nguyễn Hữu Thập, Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp tỉnh Tuyên Quang, cho biết hệ thống dịch vụ công trực tuyến quốc gia vẫn chưa liên thông kết nối thông suốt thực hiện các thủ tục hành chính hỗ trợ doanh nghiệp sản xuất – kinh doanh. Trước đó, Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu thủy sản Việt Nam (VASEP) cũng đã phản ánh khó khăn và vướng mắc do quy định pháp luật trong hoạt động sản xuất – kinh doanh của doanh nghiệp thủy sản.

Tại Hội nghị trực tuyến Chính phủ với địa phương ngày 16/7, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính đã nhấn mạnh mục tiêu tăng trưởng kinh tế năm nay khoảng 8,3 – 8,5%, tạo đà để đạt mức hai con số trong giai đoạn 2026 – 2030. Thủ tướng yêu cầu cả hệ thống chính trị phải vào cuộc với quyết tâm cao, nỗ lực lớn, hành động quyết liệt và hiệu quả. Đẩy mạnh phân cấp, phân quyền đi đôi với phân bổ nguồn lực, nâng cao năng lực thực thi và tăng cường kiểm tra, giám sát; cắt giảm thủ tục hành chính, giảm phiền hà, chi phí và thời gian tuân thủ cho người dân và doanh nghiệp.

Lãnh đạo Chính phủ cũng lưu ý địa phương cần phát huy tinh thần chủ động và sáng tạo, không trông chờ và ỷ lại theo tinh thần đẩy mạnh phân cấp và phân quyền.