Hệ thống phòng không tầm ngắn Pantsir của Nga đã khẳng định vị thế của mình trong lĩnh vực phòng thủ không gian, đặc biệt với khả năng đối phó đa dạng các loại mục tiêu từ tên lửa, đạn pháo đến máy bay không người lái (UAV). Mới đây, Tập đoàn quốc phòng Rostec của Nga đã phát triển và bắt đầu cung cấp một loại tên lửa mini mới, mang tên mã TKB-1055, được thiết kế đặc biệt cho hệ thống Pantsir-SMD-E, nhằm nâng cao hiệu quả chống lại các mối đe dọa từ UAV.

Tên lửa TKB-1055 được giới thiệu lần đầu tại Triển lãm Quốc phòng Thế giới 2024 ở Riyadh, Ả Rập Xê Út, và sau đó xuất hiện tại triển lãm Fleet-2024 ở Kronstadt, Nga. Đây là một loại đạn dẫn đường phòng không tầm ngắn, được tối ưu hóa để tiêu diệt các mục tiêu nhỏ như UAV, với tầm bắn tối đa khoảng 7km, so với 20km của tên lửa 57E6-E tiêu chuẩn trên các biến thể Pantsir trước đây.

Điểm nổi bật của TKB-1055 là kích thước nhỏ gọn, cho phép hệ thống Pantsir-SMD-E mang theo số lượng đạn lớn hơn đáng kể, lên đến 48 tên lửa trong một module chiến đấu, so với 12 tên lửa 57E6-E trên các phiên bản cũ. Điều này mang lại lợi thế vượt trội về ‘sức chứa đạn’ (magazine depth), giúp hệ thống đối phó hiệu quả với các cuộc tấn công đồng loạt từ nhiều UAV, một kịch bản ngày càng phổ biến trong chiến tranh hiện đại.

Cùng với tên lửa TKB-1055, Rostec đã giới thiệu biến thể mới của hệ thống Pantsir, được gọi là Pantsir-SMD-E, tại diễn đàn quân sự Army-2024 ở Moscow. Biến thể này được thiết kế đặc biệt để bảo vệ các mục tiêu cố định trước các cuộc tấn công bằng UAV, bao gồm cả các đợt tấn công số lượng lớn.

Pantsir-SMD-E được thiết kế như một module chiến đấu độc lập, có thể tích hợp trên nhiều loại khung gầm hoặc lắp đặt cố định. Hệ thống vẫn giữ cấu trúc xoay với hai radar tích hợp: một để phát hiện và theo dõi mục tiêu, một để điều khiển hỏa lực cho các tên lửa dẫn đường bằng lệnh. Các radar mới được nâng cấp từ kinh nghiệm thực chiến tại Syria, giúp cải thiện khả năng theo dõi và tấn công đồng thời nhiều mục tiêu.

Hệ thống Pantsir đã chứng minh hiệu quả trong các cuộc xung đột thực tế, đặc biệt tại Trung Đông, nơi Nga, Syria và Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất sử dụng nó để bắn hạ rocket, đạn pháo và UAV. Pantsir-SMD-E, với chữ E biểu thị phiên bản xuất khẩu, được Rostec và KBP nhắm đến cả quân đội Nga và thị trường quốc tế.

Sự phát triển của TKB-1055 và Pantsir-SMD-E phản ánh xu hướng hiện đại trong tác chiến phòng không: tập trung vào các giải pháp kinh tế và hiệu quả để đối phó với UAV giá rẻ, vốn có thể được triển khai số lượng lớn để áp đảo hệ thống phòng thủ.

Công việc sửa chữa tàu chiến chủ lực của Hải quân Nga, Đô đốc Kuznetsov, đã bị đình chỉ. Tàu sân bay duy nhất của Nga đang gặp khó khăn trong quá trình sửa chữa và hiện đại hóa, khiến tương lai của nó trở nên không chắc chắn.

Theo tờ Izvestia của Nga, Bộ Quốc phòng Nga có thể sẽ từ bỏ kế hoạch sửa chữa tàu sân bay Đô đốc Kuznetsov do những khó khăn và chi phí cao trong quá trình sửa chữa. Cựu Tư lệnh Hạm đội Thái Bình Dương, Đô đốc Sergei Avakyants, cho rằng quyết định dừng sửa chữa là hợp lý, vì Hải quân Nga không cần một tàu sân bay kiểu truyền thống.

Avakyants nhận định: “Về lâu dài, Hải quân Nga không cần một tàu sân bay kiểu truyền thống. Tàu sân bay đã là quá khứ. Đó là công trình khổng lồ, tốn kém, dễ bị phá hủy trong vài phút bởi vũ khí hiện đại.” Ông cũng cho rằng tương lai thuộc về các tàu sân bay không người lái và máy bay không người lái. “Nếu ngừng sửa chữa, điều hợp lý duy nhất còn lại là cắt tàu Kuznetsov thành sắt vụn và loại bỏ.”

Tuy nhiên, không phải tất cả các chuyên gia đều đồng ý với quan điểm này. Chuyên gia quân sự, Đại úy Vasily Dandykin, cho rằng dù các hệ thống không người lái phát triển mạnh, việc thực hiện nhiệm vụ ở khoảng cách xa vẫn cần có yểm trợ từ không quân. Dandykin nói: “Trường hợp của tàu Kuznetsov đúng là khó khăn: Sửa chữa kéo dài, gặp nhiều sự cố, cả cháy nổ. Tuy nhiên, việc nhiều nước như Ấn Độ, Trung Quốc đang phát triển hạm đội tàu sân bay cho thấy những con tàu này vẫn cần thiết.”

Ilya Kramnik, chuyên gia tại Trung tâm Nghiên cứu Kế hoạch Chiến lược của Viện Nghiên cứu Hải quân Hoàng gia Nga, cũng cho rằng tàu sân bay vẫn cần thiết cho hạm đội Nga. Ông lý giải, một hạm đội hiện đại không thể thiếu yểm trợ không quân, và nếu không có tàu sân bay, mọi hoạt động đều phụ thuộc vào không quân từ đất liền. Kramnik nhấn mạnh: “Khi tàu chiến đi xa hàng ngàn dặm, không thể trông chờ yểm trợ từ bờ. Hạm đội cần một sân bay di động — đó chính là tàu sân bay.”

Tàu Đô đốc Kuznetsov đã được sửa chữa như thế nào? Đô đốc Kuznetsov là tàu chiến thứ năm trong Dự án1143 — loạt tàu tuần dương hạng nặng chở máy bay. Liên Xô bắt đầu đóng tàu này vào đầu thập niên1970. Tàu được khởi công vào mùa thu năm1982 tại nhà máy đóng tàu Nikolaev, và qua nhiều lần đổi tên: “Leonid Brezhnev”, “Tbilisi”, cuối cùng là “Đô đốc Hạm đội Liên Xô Kuznetsov”.

Vũ khí chính của tàu gồm cả tên lửa P-700 Granit, vì vậy nó được phân loại là “tàu tuần dương chở máy bay hạng nặng” nhằm tránh các hạn chế của Công ước Montreux — vốn cấm tàu sân bay “thuần túy” đi qua các eo biển Thổ Nhĩ Kỳ. Nhờ đó, Kuznetsov có thể vào Biển Đen và đồn trú tại Sevastopol. Tàu được bàn giao cho Hải quân Liên Xô ngày25/12/1990. Trong suốt quá trình hoạt động, tàu tham gia bảy chiến dịch.

Từ tháng11/2016 đến tháng1/2017, lần đầu tiên tàu tham gia chiến đấu thực tế: các máy bay trên boong đã không kích các mục tiêu khủng bố tại Syria, thực hiện hơn400 phi vụ và tiêu diệt hơn1.200 mục tiêu. Sau chiến dịch này, tàu được đưa đi sửa chữa và hiện đại hóa. Ban đầu dự kiến tàu sẽ hoạt động lại vào năm2022, nhưng kế hoạch liên tục bị trì hoãn. Nhiều sự cố đã xảy ra: tháng10/2018, ụ nổi PD-50 chìm, cần cẩu rơi làm hư hại tàu.

Sau đó tàu được kéo về nhà máy sửa chữa tàu số35 tại Severomorsk. Tháng12/2019, tàu xảy ra hỏa hoạn do tia lửa điện rơi vào khoang có nhiên liệu tràn. Hậu quả khiến hai người thiệt mạng,14 người bị thương. Giám đốc USC Alexey Rakhmanov sau đó cho biết chi phí khôi phục lên tới350 triệu rúp.

Cuối năm2022, lại xảy ra một vụ cháy khác, may mắn không gây thương vong. Đến năm2023, việc sửa chữa phần dưới nước đã hoàn tất. Thủy thủ đoàn cũng bắt đầu được tuyển chọn. Tháng7 năm ngoái, FSB báo cáo một âm mưu khủng bố bất thành nhằm vào tàu.

Theo đó, tháng3/2024, một sĩ quan tình báo Ukraine đã liên lạc với một quân nhân Nga trên tàu thông qua trung gian, dụ dỗ anh ta gây nổ và hứa sơ tán sang Phần Lan. Tuy nhiên, người lính đã thông báo cho cơ quan an ninh kịp thời.

Tập đoàn Đóng tàu Thống nhất Nga (USC) đang cân nhắc việc bán thanh lý hoặc tháo dỡ tàu sân bay Đô đốc Kuznetsov, do chi phí sửa chữa và bảo trì đã trở nên quá tốn kém. Ông Andrey Kostin, người đứng đầu USC, cho biết con tàu đã hơn 40 năm tuổi và không còn là một tài sản đáng giá để đầu tư sửa chữa. Ông Kostin nhấn mạnh rằng việc sửa chữa là vô ích và con tàu đã trở thành một món đồ cực kỳ tốn kém.

USC đang cân nhắc việc bán thanh lý hoặc tháo dỡ con tàu để sử dụng cho mục đích khác. Thông tin này được đưa ra sau khi tờ Kommersant đưa tin về việc con tàu đã được nhìn thấy tại cơ sở đóng tàu Zvezdochka ở tỉnh Murmansk, phía bắc Nga, và dường như đã bắt đầu được tháo dỡ. Trước đó, có thông tin cho rằng Bộ Quốc phòng Nga có thể dừng nỗ lực đại tu tàu sân bay Đô đốc Kuznetsov do gánh nặng tài chính.

Tuy nhiên, Bộ Quốc phòng Nga vẫn chưa chính thức lên tiếng về số phận của con tàu. Tàu sân bay Đô đốc Kuznetsov là chiếc thứ 5 trong Dự án 1143, đề án đóng tàu sân bay được khởi động từ năm 1970. Con tàu được khởi đóng năm 1981, tham gia biên chế Hải quân Liên Xô năm 1990 và tiếp tục hoạt động trong Hải quân Nga sau khi Liên Xô tan rã.

Đây hiện là tàu sân bay duy nhất còn trong biên chế của Moscow. Con tàu đã tham gia các hoạt động chiến đấu tại Syria trong giai đoạn 2016-2017 trước khi trở về Zvezdochka để sửa chữa và hiện đại hóa. Tuy nhiên, quá trình đại tu đã gặp phải một số sự cố, bao gồm việc một tháp cần cẩu rơi trúng con tàu vào năm 2008, một vụ hỏa hoạn vào tháng 12/2019 và một vụ hỏa hoạn khác vào tháng 10/2022.

Trong bối cảnh này, tương lai của tàu sân bay Đô đốc Kuznetsov vẫn còn bất ổn. Việc tháo dỡ hoặc bán thanh lý con tàu có thể là một giải pháp khả thi cho Hải quân Nga, nhưng điều này cũng đồng nghĩa với việc mất đi một phần quan trọng của lực lượng hải quân.

Đến nay, vẫn chưa có thông tin chính thức về số phận cuối cùng của con tàu. Tuy nhiên, một điều chắc chắn là Hải quân Nga sẽ phải xem xét các lựa chọn khác để đảm bảo năng lực tác chiến trên biển.