Biến đổi khí hậu và sóng nhiệt đang trở thành những thách thức đáng kể đối với khả năng chịu đựng của con người. Mới đây, người dân tại Hà Nội và các tỉnh thành khác ở đồng bằng Bắc Bộ đã trải qua một đợt sóng nhiệt nghiêm trọng vào đầu hè năm 2025, với nhiệt độ lên đến trên 40 độ C và độ ẩm từ 40-45%. Đường phố trở nên vắng vẻ hơn, những người giao hàng, bán hàng rong, bảo vệ… tìm kiếm bóng cây ven đường để tạm núp. Những giọt mồ hôi chưa kịp rơi đã bốc hơi trên chiếc áo chống nắng khô giòn.
Sóng nhiệt không chỉ xảy ra ở Việt Nam mà còn trên toàn thế giới. Theo Giáo sư Phan Văn Tân, chuyên gia hàng đầu về khí tượng, khí hậu của Việt Nam, sóng nhiệt là một hệ quả của biến đổi khí hậu. Nếu nhìn lại trong vòng năm thập kỷ qua, những ngày nắng nóng trong mùa hè đã gia tăng theo thời gian ở hầu hết các vùng trên Việt Nam. Điều này cho thấy sự gia tăng đáng kể của các hiện tượng thời tiết cực đoan.
Sóng nhiệt không chỉ là một hiện tượng thời tiết cực đoan đơn lẻ mà còn gắn liền với hạn hán, tạo thành một cặp bài trùng của các hiện tượng thiên tai phức hợp. Hệ quả của sự kết hợp này là làm khuếch đại mức độ khốc liệt của sóng nhiệt. Khi nhiệt độ tăng cao và độ ẩm giảm, không chỉ sức khỏe con người bị ảnh hưởng mà còn gây ra những thiệt hại đáng kể về kinh tế và môi trường.
Tác động của sóng nhiệt lên con người cũng rất nghiêm trọng. Sóng nhiệt và phơi nhiễm nhiệt gần như là một trong những hiện tượng sức khỏe đáng lo ngại nhất trên toàn cầu trong thế kỷ 21. TS. Trần Nữ Quý Linh, nhà khoa học nghiên cứu về sự ảnh hưởng của sóng nhiệt và các hiện tượng thời tiết cực đoan lên sức khỏe con người, cho rằng sóng nhiệt có thể gây ra nhiều vấn đề sức khỏe, từ đau đầu, chóng mặt, mất nước đến tử vong.
Nhóm người dễ bị tổn thương nhất bao gồm trẻ em, người già, những người có bệnh mãn tính hoặc công nhân, nông dân lao động ngoài trời. Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng sóng nhiệt làm tăng đáng kể số ca nhập viện do nhiều nguyên nhân và do bệnh truyền nhiễm. Do đó, việc tìm kiếm các giải pháp để giảm thiểu tác động của sóng nhiệt là vô cùng quan trọng.
Thích ứng với sóng nhiệt ngày càng khốc liệt là một thách thức lớn đối với các nhóm dễ bị tổn thương. TS. Trần Nữ Quý Linh cho rằng cần phải nâng cao nhận thức về mối quan tâm của người dân với nhiệt, với sức khỏe. Đồng thời, cần có những giải pháp có mức chi phí thấp nhất, dễ áp dụng nhất và nhanh nhất, như thay đổi khả năng tự thích ứng của cá nhân, phân biệt được những dấu hiệu cảnh báo đầu tiên về sức khỏe.
Các chuyên gia cũng kêu gọi các chính phủ quan tâm hơn nữa đến chính sách thích ứng với sóng nhiệt đa dạng hơn cả ở đô thị và nông thôn, được thiết kế phù hợp với các nhóm yếu thế hơn và tạo ra những không gian công cộng nhiều cây xanh, mặt nước, nhiều bóng râm, thoáng khí, bổ sung các phương tiện làm mát như quạt, điều hòa nhiệt độ… Việc đầu tư vào các giải pháp này không chỉ giúp giảm thiểu tác động của sóng nhiệt mà còn góp phần xây dựng một cộng đồng hơn bền vững và khả năng chống chịu tốt hơn trước các thách thức của biến đổi khí hậu.
