Những hậu quả nghiêm trọng về vật chất và tinh thần mà thiên tai và các tai nạn giao thông, cháy nổ bất ngờ gây ra đã để lại những dấu ấn đau sâu trong lòng những người sống sót. Sau sự cố lật tàu tại Hạ Long và vụ sạt lở tại làng Nủ, nhu cầu cấp thiết không chỉ dừng lại ở hỗ trợ vật chất mà còn là sự cần thiết của một “hệ thống chữa lành” về tinh thần. Điều này giúp họ vượt qua những sang chấn tâm lý âm ỉ, vốn có thể tồn tại trong một thời gian dài.
Theo các chuyên gia tâm lý, phản ứng của con người trước những biến cố lớn thường chia thành hai kiểu rõ rệt: sự sụp đổ tinh thần ngay tức thì hoặc sự đóng băng cảm xúc kéo dài. Những sự kiện bất ngờ như thiên tai hay tai nạn giao thông thường gây ra cú sốc tinh thần cực kỳ lớn và tạo tiền đề cho những sang chấn tâm lý kéo dài. Các rối loạn cảm xúc, trầm cảm, và mất kiểm soát có thể trở thành những hậu quả lâu dài nếu không được xử lý đúng cách.
Thạc sĩ, chuyên gia tâm lý Nguyễn Hồng Bách, Giám đốc Trung tâm tâm lý lâm sàng Dr.MP, cho rằng sau biến cố lớn, người dân thường trải qua ba giai đoạn: tiếp nhận sự kiện chấn thương, xử lý nhận thức, ứng phó và tăng trưởng sau sang chấn. Tuy nhiên, nếu thiếu kỹ năng ứng phó hoặc không nhận được sự hỗ trợ tâm lý kịp thời, tổn thương sẽ tiếp tục gây ảnh hưởng sâu sắc đến tâm thức của họ.
Bên cạnh đó, vấn đề ở trẻ nhỏ trở nên nghiêm trọng hơn khi mà tổn thương trong tuổi thơ có thể âm thầm tạo ra nền tảng tinh thần dễ vỡ. Những đứa trẻ này có thể lớn lên với mặc cảm mất mát, ký ức chấn động khó xóa mờ và những câu hỏi không lời đáp.
Không chỉ những người trực tiếp trải qua sự kiện mới có thể gặp phải sang chấn tâm lý, mà điều này cũng có thể xảy ra với phóng viên, nhân viên cứu hộ, bác sĩ, tình nguyện viên hoặc người dùng mạng xã hội. Những người này có thể tiếp nhận cảm xúc dữ dội từ thảm họa thông qua hình ảnh, âm thanh, lời kể, và do đó cũng có nguy cơ bị ảnh hưởng tâm lý.
Chuyên gia tâm lý Nguyễn Viết Hiền nhấn mạnh rằng mô hình can thiệp tâm lý sau thảm họa cần được thiết lập nhằm giúp nạn nhân vượt qua sang chấn. Phương pháp này bao gồm trị liệu nhóm và cá nhân, kết hợp hình thức trực tuyến và trực tiếp để tiếp cận đa dạng đối tượng nạn nhân.
PGS.TS Phạm Hương Trà cũng cảnh báo về việc truyền thông và mạng xã hội cần phải có điểm dừng khi khai thác thông tin. Điều này nhằm tránh kích hoạt sang chấn và gây ảnh hưởng tiêu cực hơn đến tâm lý của nạn nhân và cộng đồng.
Hiện tại, các chuyên gia tâm lý đang kêu gọi sự quan tâm và hỗ trợ đối với nạn nhân sau vụ lật tàu ở Hạ Long. Đồng thời, họ cũng nhấn mạnh rằng việc hỗ trợ tâm lý cần được triển khai sau 10-15 ngày kể từ khi sự kiện xảy ra để đạt hiệu quả cao nhất.
